Szmygin B. Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku

Lublin: Politechnika Lubelska, 2000. — 308 s. — ISBN 83-88110-62-4.Tytuł pracy — "Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku", określa jej przedmiot i zakres. Wyjaśnienia może jednak wymagać rozróżnienie zabytku i doktryny konserwatorskiej. Zgodnie bowiem ze słownikową definicją, doktrynę stanowi "ogól poglądów, twierdzeń, założeń z określonej dziedziny wiedzy", a więc koncepcja zabytku powinna być elementem składowym doktryny konserwatorskiej. Z drugiej jednak strony, chociaż opieka nad zabytkami trwa już od dwóch stuleci, wciąż nie ustają dyskusje, czy jest to rzeczywiście dyscyplina samodzielna, w pełni kontrolująca przedmiot, zasady i metody swojego działania. To ważne pytanie będzie rozważane również w tej pracy, ale już teraz można zasygnalizować, że odpowiedź nie będzie w pełni pozytywna. Z tego też względu w ochronie zabytków zawsze tak duże znaczenie miało określenie koncepcji zabytku, które często wyprzedzało lub nawet zastępowało doktrynę konserwatorską. Dlatego właśnie zabytek i doktryna zostały wyodrębnione w tytule pracy.
Tytuł pracy określa jej treść, wskazania wymagają również jej cele.
Głównym celem pracy jest przedstawienie procesu kształtowania koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku. Podjęcie tych zagadnień wydaje się w pełni uzasadnione, gdyż to właśnie koncepcja zabytku wraz z zasadami konserwatorskimi powinna stanowić o obliczu całej dyscypliny, tak w wymiarze teoretycznym jak i praktycznym. Dlatego też precyzyjne określenie tych zagadnien jest tak ważne na każdym etapie rozwoju konserwatorstwa. Jednak analiza dokonana w przekroj u synchronicznym nie jest wystarczająca. Konserwacja i ochrona zabytków — podobnie jak wiele innych dyscyplin, rozwija się nie tylko reagując na zmieniające się okoliczności, ale również dzięki nieustającej weryfikacj i zgromadzonych doświadczen. Dlatego niezbędna jest również analiza w przekroju diachronicznym. Te dwie perspektywy dopełniają się, i razem pozwalają na stworzenie obrazu konserwatorstwa w wybranym momencie.